ZARYS HISTORII SZKOŁY W SKRZYSZOWIE

I. Dzieje najstarsze.

Szkoła parafialna w Skrzyszowie istniała przynajmniej od początku XVI wieku. Pierwsza wzmianka o nauczycielu w Skrzyszowie pochodzi z roku 1513 (minister).

W 1527 r. szkołą kierował kleryk zwany clechą tj. podkształcony absolwent szkoły parafialnej, a w 1539 minister.

Nauczyciela wówczas określano różnymi terminami, najczęściej spotykane nazwy to: rector, magister, bakałarz, minister, minister scholae, minister ecclesiae, clecha, rektor scholae.

Do personelu szkolnego należał też kantor, którego zadaniem było kształcenie młodzieży w śpiewie kościelnym.

Największy rozwój szkolnictwa parafialnego przypada na przełom wieków XVI i XVII. W tym czasie wśród wielu innych szkół parafialnych działających w dekanacie tarnowskim, jest też wymieniona szkoła parafialna w Skrzyszowie. Pewne jest, iż szkoła istniała w 1596 roku, gdyż wizytacja z tego roku podaje, że obejmowała swoim oddziaływaniem: Pogorze, Wolę Pogórską i Wolę Rzędzińską. Z akt wizytacji dowiadujemy się, że nauczycielem w szkole skrzyszowskiej był Stanisław z Szynwałdu, który posiadał dom w niezbyt dobrym stanie z małym ogrodem, pobierał klerykaturę (podatek szkolny) i trzecią część absencji (dochody kościelne stałe).

Była to szkoła elementarna, w której uczono katechizmu, czytania i pisania, języka łacińskiego oraz śpiewu kościelnego. Wobec braku przymusu szkolnego, liczba uczęszczających chłopców była niewielka. Konieczność utrzymywania szkoły i nauczyciela przez miejscową ludność, spotykała się z niezadowoleniem. Być może dlatego zmienił się sposób wynagradzania nauczyciela. Źródła z 1665 roku informują nas o tym, iż żonatego rektora szkoły utrzymywał i opłacał proboszcz. Oprócz tego nauczyciel otrzymywał połowę, to jest 8 złp. czynszu zapisanego na roli zwanej Barnasiowe, a ustanowionego około 1651 roku przez księcia Władysława Ostrogskiego. W zamian za to nauczyciel zobowiązany był w każdą niedzielę z organistą odśpiewać Litanię do Matki Boskiej Loretańskiej.

W czasie walk konfederatów tarnogrodzkich z wojskami saskimi w roku 1715, w Skrzyszowie spłonęły: dwór, plebania i szkoła. Wydarzenia te przerwały na pewien czas działalność skrzyszowskiej szkoły. Źródła wizytacyjne z roku 1748 podają , że nauczyciel nie posiadał własnego domu, ale zajmował jedno z dwóch pomieszczeń w domu organisty, także użytkował część ogrodu dla uczniów.

II. Pod zaborami.

Położona w południowej części Rzeczpospolitej Ziemia Tarnowska stała się łupem zaborcy austriackiego już w pierwszym rozbiorze Polski. Zaborca przystąpił do reorganizacji szkolnictwa na podległych sobie terenach. Opracowano powszechny regulamin szkolny, według którego w każdej parafii powinna być założona szkoła trywialna. Szkoły te były 2 lub 3 klasowe, chociaż nauczanie odbywało się w jednej izbie.

W klasie I do której uczęszczali uczniowie od 8-14 lat, obowiązywał tzw. mały katechizm w dwóch językach (polskim i niemieckim), czytanie po polsku i niemiecku, pisanie, rachunek pamięciowy i ortografia.

Do klasy II uczęszczali uczniowie w wieku10-16 lat, w której uczyli się religii, ewangelii, czytania po niemiecku i polsku, kaligrafii, rachunków, ortografii i gramatyki niemieckiej.

Reforma Komisji Edukacji Narodowej nie wpłynęła znacząco na poprawę oświaty w Skrzyszowie. Przetrwała tu szkoła trywialna i parafialna.

III. Czasy I wojny światowej i okres międzywojenny.

Na podstawie kroniki szkolnej, z opisu uczniów i nauczycieli wynika, że w przededniu I wojny światowej lokalizacja budynku szkoły była taka sama, jak w obecnych czasach. Parterowa szkoła z czterospadowym dachem i wejściem od strony wschodniej z prymitywnymi toaletami, stała w centrum wsi.

Wokół szkoły nie było ogrodzenia, lecz rosły łany zbóż.

Maria i Antoni Pisowicz oraz pozostałe nauczycielki szkoły w Skrzyszowie.

W roku szkolnym 1925/26 do szkoły uczęszczało 179 uczniów, a pracowało w niej 5 nauczycieli. Pięć lat później liczba uczniów wzrosła do 265 a nauczycieli do 7.

Do 1928 roku kierownikiem szkoły w Skrzyszowie był Antoni Pisowicz. W szkole pracowała też do tego samego roku jego żona Maria, która została przeniesiona w stan spoczynku, po 39 latach pracy w zawodzie nauczyciela.

Zdjęcie z pożegnania małżeństwa Pisowiczów.

Antoni Pisowicz pracował później w szkole im. M. Konopnickiej w Tarnowie. Zmarł 1 sierpnia 1942 roku i został pochowany na Starym Cmentarzu.

Nowym kierownikiem szkoły został Tadeusz Palczewski, który wcześniej prowadził szkołę w Zalasowej. W nauczaniu wielką wagę przywiązywano do patriotyzmu. W dniach świąt 3 maja i 11 listopada, nauczyciele parami prowadzili uczniów do kościoła na uroczyste nabożeństwo, które celebrował ksiądz Julian Przeworski. Po nabożeństwie w klasach odbywały się akademie. Po zwycięskiej wojnie z bolszewikami krążyła po szkole piosenka:; nasze żołnierzyki na placówkach stoją i śpiewają bolszewikom, że się ich nie boją”. Po śmierci Marszałka Piłsudskiego akademie żałobne, smutek i powaga trwały w szkole przez kilka dni.

Pomimo wielkiej biedy uczniowie zebrali pieniądze i złożyli na Fundusz Obrony Narodowej. Szkoła otrzymała list pochwalny od Marszałka Polski Edwarda Rydza- Śmigłego.

W okresie międzywojennym w szkole uczyli m.in. Jan Bałut, Józefa Batorówna, ( ur. w 1894 roku w Skrzyszowie), Maria Borzęcka, Domicela Filipowiczówna, Irena Halska, Anna Kumorówna, Stanisława Pisowiczówna., Teresa Rajtarówna, Maria Stecówna, Aleksandra Wołczukówna, Irena Zacharowa.

IV. W latach hitlerowskiej okupacji.

Po zakończeniu wojny obronnej Polski w 1939 roku, nadzór nad szkolnictwem sprawował Główny Wydział Wiedzy i Nauki Generalnej Guberni. 4 listopada Komisarz Miasta Tarnowa Ernest Kundt ustalił termin rozpoczęcia zajęć w szkołach powiatu tarnowskiego na 6 listopada o godzinie 8 rano. Obowiązek szkolny dotyczył tylko dzieci polskich.

Niemcy po wkroczeniu do Skrzyszowa zażądali ukończenia budowy szkoły, rozpoczętej w 1938 roku. Dobudowano jedno piętro z czterema salami. Inwestycję finansowała gmina Gumniska, której sekretarzem był Władysław Rygałła. Zakończenie rozbudowy nastąpiło jeszcze podczas okupacji, w 1942 roku. Początkowo uczniów obowiązywały przedwojenne podręczniki, w których opuszczano tematy patriotyczne. Ze ścian usunięto godło i portrety prezydenta Mościckiego i marszałka Rydza-Śmigłego. Od roku szkolnego 1940/41 podręczniki zastąpione zostały przez gazetkę „Ster”, w której znajdowały się czytanki dla klas III-VII.

Kierownikiem szkoły w latach okupacji hitlerowskiej był Tadeusz Palczewski, który prowadził tajne nauczanie na terenie Skrzyszowa.

V. Szkoła w latach 1945-2000.

Po wojnie do szkoły w Skrzyszowie Dolnym dobudowano mieszkanie, w którym zamieszkał kierownik Józef Pinkosz z małżonką. W szkole uczyło się 36-42 uczniów.

Ważnym wydarzeniem dla mieszkańców Skrzyszowa i uczniów tutejszej szkoły była ekshumacja zwłok osób z tarnowskiego więzienia, rozstrzelanych w czasie II wojny światowej, w lesie „Kruk”. W latach 1958-1959 powstał pomnik ku czci pomordowanych, według projektu Bogdany i Anatola Drwalów.

W 1966 roku dyrektorem szkoły została Aldona Nowak. W tym czasie szkołą liczyła 12 oddziałów. W budynku szkolnym mieściło się 7 sal lekcyjnych. Jego stan techniczny był bardzo zły. Zagrzybione ściany, zniszczona podłoga, zacieki na sufitach nie sprzyjały normalnej pracy dydaktyczno-wychowawczej. Dojście do budynku nie było odpowiednio zabezpieczone i dostępne dla sąsiednich gospodarstw. Urządzenia sanitarne nie dość, że prymitywne, to jeszcze mieściły się na zewnątrz. Mimo tej złej sytuacji dyrekcja i grono pedagogiczne wraz z mieszkańcami Skrzyszowa podjęli działania mające na celu poprawę tej sytuacji. Stopniowo poprawiał się stan techniczny budynku a także zaopatrzenie w pomoce naukowe.

Grono nauczycielskie wraz z wychowankami, rocznik 1970’

Planowano budowę Zbiorczej Szkoły Gminnej w Skrzyszowie, z klasami od 1-10. Założenia reformy nie weszły w życie, ale pozostał pomysł budowy nowej szkoły. W starym budynku były coraz trudniejsze warunki lokalowe. Osiem sal lekcyjnych, ciasne korytarze, brak sali gimnastycznej i nauka na dwie zmiany, nie zaspokajały potrzeb coraz większej liczby dzieci. Próby poprawy sytuacji w latach 70-tych i 80-tych nie przyniosły zamierzonych efektów.

Aldona Nowak pełniła funkcję dyrektora szkoły do roku 1990, na jeden rok objęła stanowisko dyrektora Elżbieta Stepska, następnie w 1991 roku dyrektorem szkoły została Sabina Bajon.

Pani Aldona Gądek wraz z wychowankami, rocznik 1972’

W 1991 roku, zatwierdzono plan realizacji i wydano pozwolenie na rozbudowę Szkoły Podstawowej nr 1w Skrzyszowie. Stanowisko wójta gminy sprawował wówczas inż. Józef Gądek. Powołano nowy komitet budowy w składzie: Józef Gądek, Elżbieta Stepska, Andrzej Kuta, Janusz Lach, Stanisław Duch, Danuta Kielian, Stanisław Mróz, Bogdan Bednarz, Adam Olszewski, Stanisław Tyrka, Stanisław Siedlik, Jan Merchut, Marek Bańbur, Tadeusz Wardzała, Franciszka Ciurej, Wacław Kuc, Ryszard Kamola, Małgorzata Kucharska i Julian Sztorc. Nadzór nad sprawami budowlanymi objął inż. Edmund Rzońca. Twórcą projektu był inż. architekta Bogdan Niemc.

Mieszkańcy Skrzyszowa początkowo aktywnie włączyli się w dzieło budowy nowej szkoły, ale z czasem ich zapał osłabł. Pod koniec budowy pomagali tylko nieliczni. W październiku 1995 roku w nieukończonej jeszcze hali sportowej odbyły się obchody Wojewódzkiego Dnia Edukacji Narodowej. W roku szkolnym 1997/98 do szkoły uczęszczało 318 uczniów w 15 oddziałach. Nowy budynek nadal nie został oddany do użytku. Zajęcia szkolne dodatkowo odbywały się w punkcie katechetycznym.

18 lutego 1998 roku odbyła się uroczystość oddania hali sportowej przy szkole, a 4 listopada tego samego roku młodzież przeniosła się do nowego budynku szkolnego. Po reformie oświatowej, w 1999 roku 6-letnią szkołę podstawową i gimnazjum połączono w Zespół Szkoły Podstawowejnr 1i Gimnazjum w Skrzyszowie, którego dyrektorem został Robert Wadycki.

VI. Działalność szkoły po 2000 roku.

W roku szkolnym do 2000/2001 szkoła liczyła 12 oddziałów. Trwały przygotowania do nadania szkole imienia Ojca św. Jana Pawła II. Uroczystość ta odbyła się 20 października 2001 roku. Od tej pory, co roku dzień 16 października jest świętem patrona szkoły.

W roku szkolnym 2005/2006 do zespołu szkół uczęszczało 416 uczniów w 16 oddziałach, gdzie organizowane są turnieje, mecze i imprezy sportowe o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Obecnie nasza baza lokalowa to piękne klasopracownie, sale komputerowe, biblioteka z czytelnią zaopatrzoną w sieć komputerową, sala audiowizualna, świetlica. Naszą chlubą jest hala sportowa, gdzie organizowane są turnieje, mecze i imprezy sportowe o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Młodzież naszej szkoły chętnie uczestniczy w zajęciach i zawodach sportowych na różnych szczeblach w dziedzinie: lekkoatletyki, piłki ręcznej, piłki koszykowej. Prężnie działa Samorząd Uczniowski, organizacje szkolne. Na zajęciach pozalekcyjnych uczniowie poszerzają wiedzę i rozwijają swoje zainteresowania.

Literatura:

E. Juśko, Szkolnictwo powszechne w powiecie tarnowskim w latach 1918- 1939, Lublin 2003r.,

F. Kiryk, Z. Ruta, Dzieje miasta i regionu, Tarnów 1981,

A. Niedojadało G. Kubacki, Skrzyszów i okolice, książka w druku,

ASPSk, Kronika Szkoły Podstawowej nr 1 w Skrzyszowie,

ASPSk, Historia budowy szkoły,

Ks. Mirosław Kilian, Dzieje szkoły w Skrzyszowie – opracowanie,